SABBATH SCHOOL DEPARTMENT
TIMOR-LESTE MISSION
Lisaun 8
*15-21 de Fevereiru 2025
Vontade Livre, Domin, no Divina Providénsia
Sábadu Lokaraik
Lee ba Estuda Semana Ida-ne’e nian: Luk 13:34; Jer 32:17-20; Ebreu 1:3; Deut 6:4; Ef 1:9-11; João16:33
Textu Memoria: Ha’u ko’alia buat sira ne’e ba imi, atu imi bele iha dame iha Ha’u. iha mundu ne’e imi sei hetan susar. Maibe aten brani ba; Ha’u manan tiha ona mundu (João 16:33, Biblia Kadi)
Providénsia maka termu ne’ebé uza atu deskreve Maromak nia asaun iha mundu. Oinsá ita hanoin kona-ba Maromak nia providénsia halo diferensa boot tiha oinsá ita iha relasaun ho Maromak, oinsá ita iha relasaun ho ema seluk, no oinsá ita hanoin kona-ba problema aat nian
Sarani sira kaer komprensaun oioin kona-ba providénsia divina. Balun fiar katak Maromak ezerse Ninia kbiit iha dalan ida ne’ebé determina eventu hotu-hotu atu akontese hanesan sira akontese. Nia hili mós sé maka sei hetan salvasaun no sé mak sei lakon! Iha hanoin ida-ne’e, ema sira la livre atu hili buat seluk duke buat ne’ebé Maromak dekreta. Tuir loloos, ema sira ne’ebé fiar dalan ida-ne’e argumenta katak maski ema nia hakarak mak Maromak mak determina
Iha kontraste, evidénsia bíblika neʼebé forte hatudu katak Maromak la determina buat hotu neʼebé akontese. Envezde, Nia fó liberdade ba ema atu hili, to’o pontu ida ne’ebé sira (no anju sira) bele hili atu atua diretamente kontra Nia hakarak. Istória kona-ba Monu, kona-ba sala, no kona-ba buat aat maka dramátiku ida no espresaun trájiku hosi rezultadu sira hosi abuzu ba vontade livre ida-ne’e. Planu salvasaun nian harii atu hadi’a trajédia ne’ebé kauza hosi uza sala vontade livre.
* Estuda lisaun semana ida-ne’e nian hodi prepara ba loron Sábadu, 22 Fevereiru.
Domingu
Ita-nia Maromak Soberanu
“Maromak maka soberanu,” pastor foin-sa’e sira hanorin nia grupu eskola sekundária. “Ne’e signifika katak Nia kontrola buat hotu ne’ebé akontese.” Ida ne’ebé konfuzaun iha klaran estudante hatán, “Entaun Maromak maka kontrola bainhira ha’u nia asu mate? Tanba sá Maromak sei oho ha’u nia asu?”
Koko atu hatán ba pergunta ida-ne’e, pastor foin-sa’e nian hatán: “Ne’e susar ida. Maibé dalaruma Maromak husik ita atu liu tempu susar sira atu nune’e ita bele preparadu ba buat sira ne’ebé susar liután iha futuru. Ha’u hanoin hikas oinsá susar bainhira ha’u nia asu mate. Maibé liuhosi ida-ne’e ajuda ha’u hasoru tempu ida ne’ebé susar liután depois bainhira ha’u nia avó-feto mate. Ne’e iha sentidu ka lae?”
Depois de pauza naruk, estudante sekundáriu ne’e hatán, “Entaun Maromak oho ha’u nia asu atu prepara ha’u ba bainhira Nia sei oho ha’u nia avó?”—Marc Cortez, iha John C. Peckham, Atributu Divinu sira: Hatene Aliansa Maromak Eskritura nian (Grand Rapids, MI: Baker Academic, 2021), p. 141.
Dalaruma ema hanoin katak buat hotu ne’ebé akontese akontese de’it hanesan Maromak hakarak. Saida de’it maka akontese iha mundu maka loloos hanesan Maromak hakarak atu akontese. Afinal, Maromak maka kbiit-na’in. Oinsá, entaun, bele buat ruma akontese ne’ebé Maromak lakohi akontese? Tanba ne’e, la importa saida akontese, la importa oinsá aat, ida-ne’e maka Maromak nia hakarak. Ne’e, pelumenus, maka saida ida-ne’e teolojia hanorin.
Lee Salmo 81:11–14; Isaías 30:15, 18; Isaías 66:4; no Lukas 13:34 . Saida maka testu sira-ne’e hatete kona-ba pergunta kona-ba Maromak nia hakarak maka sempre halo hela?
_______________________________
_______________________________
Enkuantu ema barak fiar katak Maromak tenke hetan nafatin saida maka Nia hakarak, Bíblia konta istória ida ne’ebé diferente tebes. Dala barak, Eskritura deskreve Maromak hanesan esperiénsia hakarak sira ne’ebé la kumpre. Katak, saida maka akontese dala barak halai kontra saida maka Maromak hatete katak Nia prefere atu akontese. Iha barak instánsia sira, Maromak deklara ho esplísitu katak saida maka akontese maka kontráriu husi saida maka Nia hakarak. Nia hakarak rezultadu ida de’it ba Nia povu, maibé sira hili ida seluk iha fatin. Maromak rasik lamenta: “ ‘Ha’u nia povu sei la rona Ha’u nia Lian. . . . Oh, atu Ha’u nia povu rona Ha’u, atu Israel la’o iha Ha’u nia dalan sira! Ha’u sei halakon lalais sira nia inimigu sira’ ” (Sal. 81:11, 13,).
Hanoin liuhosi implikasaun sira hosi teolojia ruma ne’ebé atribui buat hotu ne’ebé akontese ba Maromak nia vontade direta. Profundu saida problema sira, liuliu iha kontestu aat nian, teolojia hanesan ne’e kria?
Segunda
Pantokrator
Iha Eskritura tomak, Maromak nia kbiit ne’ebé furak sai manifestu. Artigu definidu ne’e Bíblia inklui narrativa barak tebes kona-ba Nia ezerse Ninia kbiit no halo milagre sira. No maski nune’e, maski nune’e, buat barak akontese ne’ebé Maromak lakohi atu akontese.
Lee Apokalipse 11:17, Jeremias 32:17–20, Lucas 1:37 , no Mateus 19:26. Hanoin mós Ebreu 1:3 . Saida maka pasajen sira-ne’e hanorin kona-ba Maromak nia kbiit?
__________________________________
__________________________________
Testu sira-ne’e no seluk tan hanorin katak Maromak maka’as liu no katak Nia sustenta mundu ho Ninia kbiit. Loos duni, Apokalipse refere beibeik ba Maromak nu’udar “Na’i Maromak Kbiit-Na’in” (ezemplu, Apok. 11:17; kompara ho 2 Kor. 6:18, Apok 1:8, Apok 16:14, Apok 19:15, Apok 21:22) no liafuan neʼebé tradús nuʼudar “Kbiit Boot Liu Hotu” (pantokrator) signifika “kbiit-naʼin hotu”. Faktu katak Maromak maka’as liu la’ós de’it afirma iha liafuan maibé mós manifesta iha instánsia furak barak iha ne’ebé Maromak uza Ninia kbiit atu liberta Ninia povu ka intervein ho milagre iha mundu.
Maibé, atu dehan katak Maromak mak “kbiit-naʼin” la dehan katak Maromak bele halo buat hotu-hotu. Eskritura hanorin katak iha buat balun Maromak labele halo; porezemplu, 2 Timóteo 2:13 deklara, Maromak “labele nega Nia-an rasik ”.
Tuir loloos, maioria sarani sira konkorda katak Maromak maka kbiit-na’in (omnipotente), signifika katak Maromak iha kbiit atu halo buat hotu ne’ebé la envolve kontradisaun ida—katak, buat hotu ne’ebé maka lójikamente posivel no konsistente ho Maromak nia natureza. Katak buat balun la posivel ba Maromak tanba sira sei envolve kontradisaun ida ne’ebé aparente iha Kristu nia orasaun iha Getsemani. Enkuantu Kristu afirma katak “ho Maromak buat hotu bele” (Mt. 19:26), Nia mós reza ba Aman bainhira kruzifikasaun besik ona, “ ‘Oh Ha’u nia Aman, se bele, husik kopu ida-ne’e sai hosi Ha’u; maski nune’e, la’ós tuir Ha’u nia hakarak, maibé tuir Ita-boot nia hakarak’ ” (Mat. 26:39,).
Loos duni, Aman iha kbiit atu liberta Kristu husi terus iha krús, maibé Nia labele halo ida-ne’e enkuantu salva mós ema sala-na’in sira. Ida-ne’e tenke ida ka ida seluk, la’ós rua ne’e hotu
Eskritura mós hanorin katak Maromak hakarak salva ema hotu (ezemplu, 1 Tim. 2:4–6, Tito 2:11, 2 Ped. 3:9, Eze. 33:11), maibé laʼós ema hotu sei hetan salvasaun. Saida maka faktu ida-ne’e hanorin kona-ba realidade vontade livre no limite sira Maromak nia kbiit nian ho kriatura sira ne’ebé hetan liberdade atu hili?
Tersa
Atu Hadomi Maromak
Katak Maromak maka kbiit-na’in la signifika katak Nia bele halo buat ne’ebé lójiku imposível. Tuir loloos, Maromak labele determina ho kauza katak ema ida hadomi Nia ho livre. Se halo buat ruma ho livre signifika atu halo buat ruma lahó determinasaun atu halo ida-ne’e, entaun tuir definisaun imposivel atu halo ema ida halo buat ruma ho livre. Ho liafuan badak, hanesan ita haree ona, no tenke subliña fali—Maromak labele obriga ema ida atu hadomi Nia, ba momentu ida-ne’e ida-ne’e obrigadu, ida-ne’e la’ós ona domin.
Lee Mateus 22:37 no Deuteronômio 6:4, 5. Versíkulu sira-neʼe hatudu saida? hanorin kona-ba realidade vontade livre nian?
_______________________________
_______________________________
Ukun-fuan boot liu, atu hadomi Maromak, fó evidénsia katak Maromak hakarak duni, atu ema hotu hadomi Nia. Maibé, la’ós ema hotu-hotu hadomi Maromak. Entaun, tanba saida maka Maromak la halo ema hotu hadomi Nia? Dala ida tan, ida-ne’e tanba domin, atu sai domin, tenke fó ho livre.
Lee Ebreu 6:17, 18 no Tito 1:2 . Saida maka testu sira-ne’e hanorin kona-ba Maromak?
_______________________________
_______________________________
Tuir Números 23:19, “ ‘Maromak la’ós ema, atu [Nia] bele bosok’ ” (ESV). Maromak nunka bosok (Tito 1:2); Maromak sempre kumpri Nia liafuan no nunka kontra promesa (Ebr 6:17, 18). Tuir loloos, se Maromak promete ka kompromete ona Nia-an ba buat ruma, Nia asaun iha futuru maka moralmente limitadu ho promesa ne’ebá.
Ida-ne’e signifika katak, enkuantu Maromak fó liberdade ba kriatura sira atu hili buat seluk duké saida maka Maromak prefere, la’ós depende ba Maromak saida maka ema mak hili. Se Maromak kompromete ona Nia-an atu fó ba kriatura sira vontade livre, ema iha abilidade atu ezerse sira nia liberdade iha maneira sira ne’ebé kontra Maromak nia hakarak ideál. Trajiku, ema barak halo ezersísiu sira nia liberdade iha dalan ida-ne’e, no tuirmai, iha buat barak ne’ebé akontese ne’ebé Maromak hakarak la’e, maibé ne’ebé la’ós, ko’alia ho rigorozu, to’o ba Maromak
Saida maka ita-boot halo ona ne’ebé ita-boot hatene katak Maromak lakohi ita-boot atu halo? Saida maka ida-ne’e hanorin kona-ba realidade—no posivelmente tauk konsekuénsia sira—husi vontade livre?
Kuarta
Maromak nia Vontade Ideál no Remediál
Lee Éfeso 1:9-11. Saida maka testu ida-ne’e hatete kona-ba predestinasaun? Ema balun predestinadu atu hetan salvasaun no ema seluk atu lakon?
_____________________________
_____________________________
Eskritura (prohorizo) la hanorin rasik katak Maromak determina ho kauza istória. Duké, lia-gregu neʼe signifika deʼit “halo desizaun antes neʼe”.
Klaru, ema ida bele deside buat ruma antes unilateralmente, ka ema ida bele deside buat ruma antes iha maneira ida ne’ebé konsidera ema seluk nia desizaun livre. Eskritura hanorin katak Maromak halo ida ikus liu.
Iha ne’e no iha fatin seluk (ezemplu, Rom 8:29, 30), termu ne’ebé tradús “predestinadu” refere ba saida maka Maromak planeia ba futuru hafoin foti konta saida maka Maromak hatene antes kona-ba desizaun livre sira kriatura nian. Nune’e, Maromak bele orienta istória ho providénsia ba Ninia objetivu di’ak sira ne’ebé nia hakarak ba ema hotu, maski respeita tipu liberdade kriatura nian ne’ebé maka presiza ba relasaun domin ne’ebé jenuínu
Éfeso 1:11 fó sai katak Maromak “halo buat hotu tuir . konsellu husi Ninia hakarak” (NKJV). Ida-ne’e signifika katak Maromak determina buat hotu atu akontese tuir Nia hakarak? Lee mesak, Éfeso 1:9–11 bele parese atu afirma hanoin ida-ne’e. Maibé, interpretasaun ida-ne’e sei kontradiz testu barak ne’ebé ita haree uluk ne’ebé hatudu katak dalaruma ema rejeita “Maromak nia hakarak” (Lc 7:30, NKJV; kompara ho Lucas 13:34, Sal. 81:11–14). Se Bíblia la kontradiz nia an rasik, oinsá maka pasajen sira-ne’e bele bele komprende iha maneira ida ne’ebé konsistente ho ida seluk?
Pasajen ida-ne’e iha sentidu perfeitu se ema ida rekoñese de’it distinsaun entre saida maka ita bele bolu Maromak nia “vontade ideál” no Maromak nia “vontade remediál”. Maromak nia “vontade ideál” maka saida maka Maromak prefere atu akontese no ne’ebé sei akontese se ema hotu sempre halo loloos saida maka Maromak hakarak. Maromak nia “vontade remediál”, iha parte seluk, maka Maromak nia vontade ne’ebé iha ona konsidera fatór sira seluk hotu, inklui desizaun livre sira hosi kriatura sira, ne’ebé dalaruma hadook-an hosi saida maka Maromak prefere. Éfeso 1:11 parese refere ba Maromak nia “hakarak atu hadi’a”.
Maromak nia koñesimentu antesipadu kona-ba futuru maka’as tebes, maski hatene opsaun hotu-hotu, inklui opsaun aat sira, ne’ebé ema sei halo, Nia bele nafatin serbisu “buat hotu hamutuk ba di’ak” (Rom.8:28,). Ita bele hetan kmaan saida husi lia-loos neʼe?
Kinta
Kristu Manán Ona Mundu
Se buat hotu akontese tuir Maromak nia hakarak ideál, sei iha nunka sai aat maibé ksolok perfeitu domin no armonia nian de’it. Ikusmai, universu sei hetan fali vontade perfeitu no ideál ida-ne’e Maromak. Entretantu, Maromak serbisu hela Ninia sei iha dalan ida ne’ebé lori iha konsiderasaun desizaun livre sira husi Ninia kriatura sira.
Imajina kompetisaun tunu paun ida iha ne’ebé partisipante hotu-hotu presiza atu uza ingrediente partikulár ruma, maibé sira bele aumenta ingrediente sira seluk ingrediente sira ne’ebé sira hakarak atu tunu tipu bolo ruma ne’ebé sira hakarak, hanesan Di’ak. Ikusmai, bolo saida de’it maka padeiru ida halo sei determina, pelumenus parsialmente, hosi ingrediente balu ne’ebé maka padeiru la halo hili
Nune’e mós (iha respeitu limitadu ida-ne’e), tanba Maromak kompromete ona Nia-an rasik hodi respeita liberdade kriatura nian ne’ebé nesesáriu ba domin, “ingrediente” barak ne’ebé halo istória mundu nian la’ós Maromak mak hili maibé tuir loloos kontráriu ho buat ne’ebé Maromak hakarak
Iha pontu-de-vista ida-ne’e, providénsia divina la’ós de’it unidimensionál, hanesan Maromak kontrola unilateralmente buat hotu ne’ebé akontese. Maibé, ida-ne’e ezije (pelumenus) vizaun dimensaun rua kona-ba Maromak nia providénsia. Buat balun iha mundu ida-ne’e kauza hosi Maromak, maibé akontesimentu sira seluk maka rezultadu hosi desizaun livre sira hosi kriatura sira (hanesan buat aat sira hotu). Buat barak akontese katak Maromak lakohi atu akontese.
Lee João 16:33 . Esperansa saida, maski iha susar nia leet, iha testu ida-ne’e oferese mai ami?
__________________________________
__________________________________
Partikularmente iha tempu terus ka provasaun, ema nia fiar bele nakdoko tanba sira iha fiar ne’ebé sala katak Maromak sei ka tenke salva sira husi terus no provasaun iha moris ne’e. Maibé Jesus hateten mai ita buat ida ne’ebé maka istória ne’ebé diferente, fó avizu ba Ninia seguidor sira katak sira sei hetan susar sira no susar sira iha mundu ne’e, maibé iha esperansa, tanba Kristu manán ona mundu (João 16:33).
Faktu katak ita hasoru terus no susar sira la signifika katak ida-ne’e maka saida maka Maromak hakarak idealmente ba ita. Ita tenke hanoin nafatin katak imajen boot: polémika boot. Maibé, ita bele fiar katak, enkuantu buat aat rasik la nesesáriu ba buat di’ak, Maromak bele lori buat di’ak sai husi eventu aat sira. No, se ita fiar Maromak, Maromak bele uza ita nia terus sira atu hakbesik ita ba Nia no atu motiva ita atu sai laran-sadia no atu tau matan ba ema selu
Sexta
Hanoin liután: Lee Ellen G. White, “Ellen G. White, “ ‘God With Us,’ ” pp. 19–26, in The Desire of Ages
“Planu ba ita-nia redensaun la’ós hanoin ida depois, planu ida ne’ebé formula hafoin Adão nia monu. Ida-ne’e maka revelasaun ida kona-ba ‘mistériu ne’ebé rai iha silénsiu iha tempu rohan-laek.’ Rom. 16:25, R. V. It maka dezenvolvimentu ida hosi prinsípiu sira ne’ebé hosi tempu rohan-laek sira maka fundasaun ba Maromak nia kadunan. Hori uluk kedas, Maromak ho Kristu hatene kona-ba apostasia Satanás nian, no kona-ba ema nia monu liuhosi kbiit bosok-teen nian hosi apóstata. Maromak la haruka katak sala sei iha, maibé Nia haree uluk ninia ezisténsia, no halo provizaun atu hasoru aat tebes emerjénsia. Nia domin boot tebes ba mundu, ne’ebé Nia halo aliansa atu fó Nia Oan-Mane mesak, ‘atu ema hotu ne’ebé fiar iha Nia keta lakon, maibé hetan moris rohan-laek.’ João 3:16.”—Ellen G. White, The Desire of Ages, p. 22
Pergunta sira ba Diskusaun:
- Se Maromak la sempre hetan saida maka Nia hakarak, oinsá maka faktu ida-ne’e fó impaktu ba maneira ne’ebé ita-boot hanoin kona-ba saida maka akontese iha mundu ida-ne’e? Saida maka implikasaun prátika sira husi komprensaun ne’ebé Maromak iha hakarak sira ne’ebé la kumpre?
- Se ita fila fali ba analojia bolo nian iha estudu Kinta-feira nian, ita bele komprende tanbasá, maski “Maromak no Kristu hatene kona-ba Satanás nia apostazia”, sira la’o ba oin no kria ita maski nune’e. Domin iha atu iha mistura, no domin signifika liberdade. Duké la kria ita nu’udar ema ne’ebé bele hadomi, Maromak kria ita atu ita bele hadomi, maibé Nia halo nune’e tanba hatene katak, ikusmai, ida-ne’e sei lori Jezús ba krús. Saida maka ida-ne’e tenke hateten mai ita kona-ba oinsá sagradu, oinsá fundamentál, domin maka ba Maromak nia governu katak Kristu sei terus iha krús envezde nega ita liberdade ne’ebé inerente iha domin?
- Dala barak ita lamenta buat aat no terus iha mundu ne’e, maibé oinsá dala barak ita-boot uza tempu atu hanoin klean katak Maromak rasik lamenta no triste tanba terus no buat aat? Diferensa saida maka ida-ne’e halo ba ita-boot nia komprensaun kona-ba buat aat no terus bainhira ita-boot rekoñese katak Maromak rasik terus tanba buat aat?
- Oinsá maka lia-loos ida-ne’e—katak buat barak akontese iha mundu ida-ne’e katak Maromak lakohi—ajuda ita-boot hasoru ita-boot nia terus rasik, liuliu bainhira ida-ne’e la iha sentidu no parese la lori buat di’ak ida hotu?
