SABBATH SCHOOL DEPARTMENT
TIMOR-LESTE MISSION
Lisaun 12
*15-21 de Marsu 2025
Domin no Justisa: Ukun-Fuan rua ne’ebé boot Liu
Sábadu Lokaraik
Lee ba Estuda Semana Ida-ne’e nian: Mat 22:34-40, Zak 7:9-12; Salmu 82; Mik 6:8; Mat 23:23-30; Luk 10:25-37
Textu Memoria: Se ema ruma dehan, “Ha’u hadomi Maromak, “ Maibé nia odi ninia maluk, ema ne’e bosok-teen. Tanba ema ne’ebé la hadomi ninia maluk ne’ebe nia haree hela, oinsá mak nia bele hadomi Maromak ne’ebé nia la haree? (I João 4:20, Biblia Kadi)
Maski ita iha konfiansa katak Maromak sei halo buat hotu iha rohan, importante nafatin saida maka ita, nu’udar sarani, halo iha iha ne’e no agora. Maski bele iha injustisa barak no buat aat sira ne’ebé Maromak sei la halakon agora (tanba parametru sira husi konflitu kósmiku), ida-ne’e la signifika katak ita labele toman atu ajuda hamenus terus no aat saida de’it maka ita hasoru, pelumenus to’o grau ne’ebé de’it maka posivel. Tuir loloos, ita iha obrigasaun, nu’udar sarani, atu halo ida-ne’e
Hanesan ita haree ona, domin no justisa la’o hamutuk; sira labele haketak malu. Maromak hadomi justisa. Tuir loloos, se ita hadomi Maromak, ita sei hadomi justisa, hanesan Di’ak.
Nunia moos, kalo ita hadomi Naꞌi Maromak, ita sei hadomi malu. Parte ida husi hadomi ida-idak fahe preokupasaun ida ba ema sira ne’ebé hale’u ita nia moris-di’ak. Kuandu ema seluk hetan susar tanba moris kiak, opresaun, ka hahalok la justisa ruma, ita tenke hanoin. Bainhira ema seluk hetan opresaun, ita tenke labele taka matan. Envezde, ita tenke husu ba ita-nia an saida maka ita bele halo, individualmente no korporativamente, atu avansa Maromak nia domin no justisa iha dalan ne’ebé reflete ba ita-nia mundu ne’ebé rahun ita-nia Na’i nia karakterístika perfeitu hahalok loos no domin
* Estuda lisaun semana ida-ne’e nian hodi prepara ba loron Sábadu, 22 de Marsu.
Domingu
Ukun-Fuan rua ne’ebé boot liu
Atu reflete kona-ba saida maka ita bele halo, individualmente no korporativamente, atu avansa Maromak nia domin no justisa iha ita-nia mundu, apropriadu atu hahú hodi tau fokus ba buat neʼebé Maromak haruka ita.
Lee Mateus 22:34-40. Oinsá Jezús hatán ba advogadu nia pergunta?
_________________
___________________
Tuir Jezús rasik, “‘ukun-fuan dahuluk no boot liu'” maka “ ‘ “Imi sei hadomi Na’i, imi nia Maromak, ho imi nia fuan tomak, ho imi nia klamar, no ho ó-nia neon tomak.” ’ ” No, Jesus hatutan, “ ‘ida daruak hanesan ida-ne’e: “Ó sei hadomi ó nia maluk hanesan ó-nia an rasik.” ’ ” Ukun-fuan sira-ne’e labele hamriik mesak, maibé. Jezús fó instrusaun liután: “ ‘Iha buat rua neʼe
ukun-fuan sira tara Ukun-Fuan no Profeta sira hotu’ ” (Mat. 22:37–40, 41).. Loos duni, sira rasik sita hosi Testamentu Tuan.
Lee Mateus 19:16-23. Oinsá maka Jesus nia resposta sira ba ukun-na’in joven riku nia pergunta sira relasiona ho Ninia resposta sira ba advogadu nia pergunta iha Mateus 22?
_____________________
____________________
Saida maka akontese iha ne’e? Tanbasá mak Jesus hatán ba mane neʼe hanesan Nia hatán? No saida maka enkontru sira-ne’e tenke hatete ba ita hotu, la haree ba ita-nia pozisaun ka estasaun iha moris?
“Kristu halo termu úniku sira ne’ebé bele tau ukun-na’in iha ne’ebé nia sei perfeitu karakter sarani ida. Ninia liafuan mak liafuan matenek nian; maski sira parese maka’as no ezijente. Iha simu no obedese sira maka ukun-na’in nia esperansa úniku ba salvasaun. Nia pozisaun ne’ebé aas no nia pose sira ezerse influénsia sutil ida ba aat iha nia karakter. Se sira hafolin, sira sei troka Maromak iha nia afetu sira. Atu mantein fali uitoan ka barak husi Maromak maka atu mantein buat ne’ebé sei hamenus nia moral forsa no efisiénsia; tanba se ita hafolin buat mundu neʼe nian, maski sira la iha serteza no la merese, sira sei sai absorvente hotu.”—Ellen G. White, The Desire of Ages, p. 520.
Maski ita hotu la hetan bolu atu fa’an buat hotu ne’ebé ita iha, hanesan uluk ukun-na’in joven riku ida-ne’e, saida maka ita-boot, pesoalmente, bele kaer metin ba katak, se ita-boot la rende, bele lori ba ita-boot nia ruína rohan-laek
Segunda
Sala rua ne’ebé boot liu
Tuir Jesus rasik, ukun fuan boot rua mak hadomi Maromak no hadomi malu. No hala’o mandamentu sira-ne’e envolve sakrifísiu sira ne’ebé hatudu domin ba ema seluk, ne’ebé maka saida maka tuir duni Jezús nia ain-fatin. Agora, se ukun-fuan rua ne’ebé boot liu maka domin ba Maromak no domin ba sira seluk, salan boot rua mak saida?
Lee Salmo 135:13–19. Saida maka ida-ne’e hatudu kona-ba sala komún ida subliña iha Eskritura tomak?
_______________________
_______________________
Antigu Testamentu kontinua subliña importánsia domin nian ba Maromak aas liu buat hotu (haree Deut. 6:5). Ida-ne’e iha relasaun besik ho sala boot husi idolatria, ne’ebé maka kontráriu husi domin ba Maromak.
Lee Zakarias 7:9–12. Tuir profeta Zacarias iha ne’e pasajen, saida maka Maromak despreza? Oinsá ida-ne’e no sala idolatria nian relasiona ho ukun-fuan boot rua?
_______________________
_______________________
La’ós de’it idolatria ne’ebé Maromak hatán ho hirus domin nian maibé tratamentu aat ba Ninia povu, tantu individualmente ka korporativamente. Maromak sai hirus ba injustisa tanba Maromak maka domin.
Sala boot rua ne’ebé subliña iha Testamentu Tuan tomak maka fallansu sira relasiona ho ukun-fuan boot rua: atu hadomi Maromak no atu hadomi malu. Sala rua ne’ebé boot liu maka fallansu sira domin nian. Ho liafuan badak, entaun, imi labele halo tuir ukun-fuan sira se imi la hadomi Maromak no se o la hadomi ema seluk Loos duni, 1 Joao 4:20, 21 hatete: “Se ema ida dehan: ‘Haʼu hadomi Maromak’, no . odi nia maun-alin, nia bosok-teen; tanba ema neʼebé la hadomi ninia maun-alin neʼebé nia haree ona, oinsá nia bele hadomi Maromak neʼebé nia la haree? No ida-ne’e mandamentu ne’ebé ita hetan husi Nia: katak ema ne’ebé hadomi Maromak tenke hadomi nia maun mós”
Oinsá ita-boot esplika tansá domin ba Maromak labele haketak hosi domin ba ema seluk? Oinsá ita-boot komprende ligasaun ne’ebé labele kotu ida-ne’e?.
Tersa
Maromak Hadomi Justisa
Eskritura deklara katak Maromak hadomi justisa no odiu buat aat (ezemplu, Sal. 33:5, Isa. 61:8), no Nia preokupa tebes kona-ba injustisa, neʼebé hamosu indignasaun ne’ebé loos hodi ema hotu ne’ebé sai vítima nia Naran husi injustisa. Iha Testamentu Tuan no Foun, Maromak sempre iha paixaun ba ema sira ne’ebé hetan susar no opresaun enkuantu espresa hirus ne’ebé loos hasoru vítima no opresor sira.
Lee Salmo 82. Oinsá maka salmu ida-ne’e espresa Maromak nia preokupasaun ba Justisa iha mundu ida-ne’e? Ida-ne’e bele signifika saida ba ita ohin loron?
_________________________
_________________________
Hanesan komentadór barak komprende, pasajen ida-ne’e despreza buat rua ne’e ukun-na’in sira iha rai responsavel ba injustisa iha sosiedade no mós referénsia ida ba bainhira Maromak tesi-lia ba ukun-na’in selestiál sira (“maromak sira”) iha juis no ukun-na’in sira rai nian ne’ebé koruptu nia kotuk (forsa demóniu sira, klaru). Espesifikamente, husu ba ukun-na’in sira, “To’o bainhira maka imi sei tesi-lia la justu, no hatudu todan ba ema aat sira?” (Sal. 82:2)
Liután, sira hetan akuzasaun: “Defende ema kiak no aman-kiak sira; halo Justisa ba ema sira ne’ebé terus no kiak. Halo libertasaun ba ema kiak no kiak sira; liberta sira husi ema aat nia liman” (Sal. 82:3, 4). Iha ne’e no iha fatin seluk, profeta sira Testamentu Tuan nian hato’o apelu ida ne’ebé maka’as ba justisa. Ida ne’e la’ós preokupasaun periférika Eskritura nian; ida-ne’e sentrál ba mensajen husi profeta sira iha Testamentu Tuan tomak no ba saida maka Jezús ko’alia bainhira iha ne’e iha isin.
La’ós segredu saida maka Maromak hakarak no ezije ba sira ne’ebé reklama katak hadomi no halo tuir Nia. Nia espesifika ho klaru tebes iha Miquéias 6:8 (no iha pasajen sira ne’ebé hanesan iha fatin seluk): “Nia hatudu ona ba ó, oh ema, saida maka di’ak; no saida maka Na’i ezije husi ita-boot se la’ós atu halo justisa, atu hadomi laran luak, no atu la’o ho haraik-an ho ó nia Maromak?”
Sentimentu ida-ne’e repete iha Eskritura tomak. Porezemplu, Jezús dehan: “ ‘Ho ida-neʼe ema hotu sei hatene katak imi mak Haʼu-nia dixípulu sira, se imi iha domin ba malu’ ” (João 13:35; kompara ho 1 João 4:8–16).
Ita-nia família no igreja sira sei sai oinsá se ita foka ba Mikias 6:8 no ho intensaun tau ida-ne’e iha prátika iha liafuan no hahalok? Iha kontestu saida de’it maka ita-boot iha, oinsá maka aplikasaun ne’e bele husi prinsípiu sira-ne’e bele sai manifestu di’ak liután
Kuarta
Bolu atu Estabelese Justisa
Profeta sira iha Eskritura kontinua destaka Maromak nia bolu ba Justisa iha sosiedade. Dala barak, Eskritura la fila kotuk hodi destaka kestaun sira kona-ba injustisa no opresaun. Loos duni, bolu ba Maromak atu lori julgamentu ne’e rasik bolu ba Maromak atu estabelese justisa.
Porezemplu, profeta Isaías la koʼalia uitoan deʼit kona-ba hahalok la justisa iha Izraél iha tempu neʼebá. Nia liafuan sira no apelu ba justisa tenke lian maka’as no klaru iha ita nia tilun ohin. “ ‘Aprende atu halo buat neʼebé diʼak; buka justisa, repreende opresor; defende oan-kiak sira, defende feto-faluk sira’ ” (Isa. 1:17, 18). Liután, nia proklama “‘susar'” hasoru sira ne’ebé “‘dekreta ukun-fuan sira neʼebé la loos’ ” no “ ‘naʼok ema kiak sira-nia justisa’ ” ( Isa 10:1, 2, 13), fó avizu: “ ‘Saida maka ó sei halo iha loron kastigu nian, no iha dezolasaun ne’ebé sei mai hosi dook? Ita-boot sei halai ba stulun? No Ita-boot sei husik Ita-boot nia glória iha ne’ebé?’ ” (Isa. 10:3).
Nune’e mós, profeta Jeremias haklaken Maromak nia mensajen: ” ‘Susar ba ida ne’ebé harii nia uma ho hahalok aat no nia kuartu sira ho injustisa, ne’ebé uza nia maluk nia servisu lahó saláriu no fó ba nia laiha buat ida ba nia serbisu. . . . Ó-nia aman la han no hemu, no halo justisa no hahalok loos ka lae? depois ida-ne’e di’ak ho nia. Nia julga kauza husi ema kiak no kiak sira; depois ida-ne’e di’ak. Ida-ne’e la’ós koñese Ha’u?’ dehan Na’i” (Jer. 22:13, 15, 16).
Lee Mateus 23:23-30. Saida maka Jezús hanorin iha ne’e kona-ba saida maka importante liu? Saida maka ita-boot hanoin Nia hakarak hatete bainhira Nia refere ba “asuntu sira ne’ebé maka todan liu”?
_______________________
_______________________
Atu ema ida labele hanoin katak injustisa maka preokupasaun de’it ba Testamentu Tuan profeta sira, ita haree ho klaru iha ne’e no iha fatin seluk iha Jezús nia serbisu katak ida-ne’e sai preokupasaun boot liu ba Kristu rasik. Hanesan Nia hatete: “ ‘Susar ba imi, eskriba no farizeu sira, ema laran-makerek! Tanba imi selu dízimu husi menta no anís no kumin, no la tau atensaun ba asuntu sira ne’ebé importante liu iha lei: Justisa no mizerikórdia no fiar. Buat sira-ne’e imi tenke halo, hodi la husik sira seluk la halo’ ” (Mat. 23:23). Iha pasajen paralelu iha Lucas,
Jezús lamenta katak sira ” ‘la liu justisa no Maromak nia domin’ ” (Lukas 11:42).
Se ita-boot atu foka ba “asuntu sira ne’ebé maka todan liu” ohin loron, saida maka ne’ebé haree hanesan kontrariu ho saida de’it maka “dízimu hosi menta no anis no kumin” ita bele foka ba?
Kinta
Sé mak haʼu-nia maluk?
Iha Lukas nia istória, hafoin de’it Jezús deklara ukun-fuan rua ne’ebé boot liu kona-ba domin ba Maromak no domin ba maluk, advogadu ida, “hakarak atu hatudu sai loos nia an, nia dehan ba Jezús: ‘No sé mak haʼu-nia maluk?’ ” (Lukas 10:29). Hodi hatán ba ida-ne’e, Jezús hateten ba ema ne’ebé agora koñesidu, maibé depois xokante, ai-knanoik kona-ba ema samaritanu di’ak.
Lee ai-knanoik kona-ba ema Samaria di’ak iha Lukas 10:25–37. Saida pasajen ida-ne’e hatete iha naroman hosi profeta sira nia hakilar ba mizerikórdia no justisa no husi tipu injustisa sira ne’ebé grupu ema oioin inflije ona ba “ema seluk” iha istória umana tomak?
_________________________
_________________________
Jezús la ko’alia de’it kona-ba justisa; Nia mai atu lori ida-ne’e. Nia maka no sei sai kumprimentu ba bolu profétiku no hakarak ba justisa (haree Lukas 4:16–21 iha Isaías 61:1, 2 nia naroman). Nia mak nasaun hotu nia hakarak; liuliu sira ne’ebé rekoñese sira nia nesesidade ba libertasaun.
Iha kontraste diretu ho inimigu, ne’ebé kaer metin podér no buka atu hadau Maromak nia kadunan, Jezús hatuun Nia-an no identifika ho sira ne’ebé iha okos sala, injustisa, no opresaun (lahó hetan infesaun hosi sala), no Nia halakon inimigu hodi fó Nia-an iha domin atu bele harii Justisa nu’udar Ida ne’ebé justu no Justifikadór ba ema hotu ne’ebé fiar. Oinsá ita bele reklama atu preokupa ho lei ne’ebé Kristu mate atu defende se ita la preokupa ho saida maka Kristu bolu asuntu sira ne’ebé importante liu iha lei?
Salmo 9:8, 9 haklaken, “Nia sei tesi-lia ba mundu ho justisa, no Nia sei fó tesi-lia ba povu sira ho laran-loos. Artigu definidu ne’e Na’i mós sei sai fatin protesaun nian ba ema sira ne’ebé hetan opresaun, fatin protesaun nian iha tempu susar nian”. Nune’e mós, Salmo 146:7-9 hatutan, Maromak “halo justisa ba ema neʼebé ema hanehan” no “fó ai-han ba ema neʼebé hamlaha. Na’i maka fó liberdade ba dadur sira. Na’i loke matan delek sira; Na’i hamoris sira ne’ebé hakru’uk; Na’i hadomi ema loos. Na’I tau matan ba ema estranjeiru sira; Nia fó tulun ba oan-kiak no feto-faluk sira; maibe ema aat nia dalan Nia nakfilak”.
Oinsá maka Maromak nia Liafuan bele sai klaru liután kona-ba oinsá ita tenke buka atu ministra ba sira ne’ebé hale’u ita ne’ebé presiza no hetan kanek?
Saida mak ita bele aprende husi Jezús nia moris no serbisu haklaken kona-ba alkansa sira ne’ebé presiza? Maski ita labele halo milagre sira hanesan Nia halo, ba ema barak ne’ebé hetan kanek, oinsá maka ita-nia tulun bele konsidera “milagre” sufisiente?
Sexta
Hanoin liután: Lee Ellen G. White, “The Sabbath,” pp. 281–289, in The Desire of Ages.
“Espiaun sira la brani atu hatán ba Kristu iha ema-lubun nia oin, tanba tauk atu envolve sira-nia an iha difikuldade. Sira hatene katak Nia koalia tiha ona lia-loos. Duké viola sira nia tradisaun, sira sei husik mane ida atu sofre, enkuantu sira sei fó kmaan ba animál ida tanba lakon ba na’in se ida-ne’e hetan neglijénsia. Nune’e hatudu kuidadu boot liu ba animál beik ida duke ba ema, ne’ebé halo tuir Maromak nia ilas. Ida-ne’e ilustra funsionamentu relijiaun falsu hotu-hotu. Sira orijina iha ema nia hakarak atu hasa’e nia-an iha leten Maromak, maibé sira rezulta iha degradasaun ba ema iha brutu nia okos. Relijiaun hotu-hotu katak funu sira hasoru Maromak nia soberania hadau ema nia glória ne’ebé maka ninian iha Kriasaun, no ne’ebé sei restaura ba nia iha Kristu. Relijiaun falsu hotu-hotu hanorin ninia adeptu sira atu la tau matan ba ema nia nesesidade sira, sofrimentu sira, no direitu sira. Evanjellu tau valór aas ba umanidade nu’udar sosa Kristu nia raan, no ida-ne’e hanorin respeitu ne’ebé laran-di’ak ba ema nia hakarak no susar sira. Na’i dehan, ‘Ha’u sei halo ema ida sai folin-boot liután duké osan-mean ne’ebé di’ak; mane ida liu fali ai-riin osan-mean nian iha Ofir.’ Isa. 13:12
“Bainhira Jesus fila ba farizeu sira ho pergunta se ida-ne’e iha lei iha loron Sábadu atu halo buat di’ak ka halo aat, atu salva moris ka atu oho, Nia konfronta sira ho sira nia propózitu aat rasik. Sira maka buka Nia moris ho ódiu maka’as, enkuantu Nia salva moris no lori ksolok ba ema lubun boot. Di’ak liu atu oho iha loron Sábadu, hanesan sira planeia atu halo, duké kura ema sira ne’ebé terus, hanesan Nia halo ona? Ida-ne’e loos liu atu iha omisídiu iha fuan iha Maromak nia loron santu duké domin ba ema hotu, ne’ebé hetan espresaun iha hahalok mizerikórdia nian?”—Ellen G. White, The Desire of Ages, pp. 286, 287.
Pergunta sira ba Diskusaun:
- Tanbasá no oinsá mak loos katak “Relijiaun falsu hotu-hotu hanorin ninia adeptu sira atu la tau matan ba ema nia nesesidade”? Oinsá ita bele atua ho intensaun atu nune’e bele evita la kuidadu hanesan ne’e iha ita-nia komunidade igreja sira no aleinde?
- Sé mak haʼu-nia maluk? Sé mak Ita-nia viziñu? Iha dalan prátiku saida maka tuir Kristu tenke halo ita sai hanesan ema Samaria sé maka hakat liu nia tempu nia limite sira hodi hatudu domin?
- Se Maromak hadomi justisa no mizerikórdia, oinsá ita tenke halo tuir ho saida maka importante liu ba Maromak? Oinsá ita bele foka liután ba buat neʼebé Jesus bolu nuʼudar “buat neʼebé importante liu iha ukun-fuan”?
- Bainhira ita hanoin no ko’alia kona-ba julgamentu, dala hira maka ita subliña katak dalan prinsipál ida ne’ebé Jezús diskute kona-ba tesi-lia maka iha termu sira kona-ba se, no to’o iha ne’ebé, ita hadomi ativamente ema seluk, partikularmente sira ne’ebé hetan opresaun no ema ne’ebé hetan opresaun? Reflete kona-ba ida-ne’e iha naroman husi Mateus 25:31–46.
